Duboko u predelima Romanije, skrivena blaga prirode čekaju da budu otkrivena. Jedno od njih su čuvene Crvene stene, veličanstveni prirodni spomenik koji oduzima dah. Odlukom Vlade Republike Srpske ovo područje proglašeno je početkom godine spomenikom prirode i stavljeno pod zaštitu radi očuvanja pejzaža zapadnog oboda Romanije.
Crvene stene, impresivnan krajolik nastajao delovanjem prirode milionima godina, smešten je na nadmorskoj visini od oko 1.500 metara iznad površine mora i okružen bujnom šumom. Mesto je idealno za posetu u bilo koje doba godine. Leti, šumski vazduh i miris borova, zimi, ovo mesto se pretvara u pravu zimsku čaroliju, kada su stene prekrivene snegom.
Osim što pružaju nezaboravan pogled, stene su i mesto brojnih aktivnosti na otvorenom – planinarenja, šetnji ili vožnji bicikla, u paketu s divljenjem prirodnoj ljepoti.
Inicijativu za uvrštavanje Crvenih stena u spomenike prirode pokrenulo je Planinarsko društvo „Glasinac” iz Sokoca pre dve godine.
„Neizmerno smo srećni što delimo lepu vest da je Romanija dobila zaštićeno područje Spomenik prirode ‘Crvene stene’. Još jedan razlog da se poseti ‘Hajdučka gora’. Ideja je potekla od naših članova, sa željom da se očuvaju i zaštite postojeći prirodni resursi i otvore nove mogućnosti za održivi razvoj planinskog turizma”, kaže za „Politiku” Vera Mijatović, sekretar Planinarskog društva „Glasinac.
Pored netaknute prirode, nepreglednih šumskih kompleksa, četinarskih šuma, šetališta i čistog vazduha priroda je ovu planinu obogatila izvorima vode, mnogim lekovitim biljkama i divljim životinjama. Planina Romanija se nalazi se 10 kilometara istočno od Sarajeva. Opevana je u mnogim rodoljubivim pesmama i pomenuta u kultnim filmovima. Najviši vrh Romanije je Veliki Lupoglav visok 1.652 metra.
Crvene stene se nalaze na zapadnoj strani Romanije. Tamo se nalazi i stanište sokolova. Po njima je nazvana alpinistička staza Sokolov put, otvorena 2020. godine, na kojoj su brojni vidikovci. Sa romanijskih vidikovaca puca pogled na Jahorinu, Ravnu planinu, Trebević, Treskavicu, Čvrsnicu i Prenj.
Mesto koje pruža mnogobrojne sadržaje planinarima, nosi i značajnu istorijsku pozadinu. Naime, tu je i Novakova pećina, koju je čuveni hajduk Starina Novak, koristio kao sklonište u borbi protiv Turaka. Nedaleko od pećine je kulturno-istorijski spomenik Carske vode koji se sastoji od četiri korita i osam kamenih oluka. Česma je izgrađena pored starog Carigradskog puta, nekada dela najvažnije saobraćajne rute Otomanskog carstva kojom su prolazili brojni karavani. Pećina je služila kao sklonište hajducima koji su presretali karavane. Jedna od legendi kaže da voda s Romanije – podmlađuje.
U Drugom svetskom ratu preko romanijskih puteva povlačili su se partizani nakon proboja na Sutjesci. Tamo je nastala čuvena fotografija Josipa Broza Tita sa zavojem od rane iz bitke i Ive Lole Ribara, koji su se fotografisali ispred Bogovićke pećine, u blizini Crvenih stena. Grob Olge Dedijer, učesnice NOB-a nalazi se nedaleko od ove lokacije.
Spomenik prirode Crvene stene prostire se na području opština Pale i Sokolac. Obuhvata površinu od 15,1 hektara. Upravljanje spomenikom povereno je „Šumama RS”. Tamo je registrovano 300 skupova vaskularnih biljaka, od kojih je 10 endemično za Balkansko poluostrvo. Nakon stavljanja Crvenih stena pod zaštitu, u Srpskoj postoje 34 zaštićena područja, čija ukupna površina iznosi 73.038 hektara – 2,96 odsto teritorije RS.